11 stylów przywództwa i wskazówki, jak wybrać styl odpowiedni dla siebie

Co mają wspólnego Sheryl Sandberg, dyrektor operacyjna Facebooka i Marvin Ellison, dyrektor generalny Lowe's? Oboje są wyjątkowymi liderami. Sheryl Sandberg robi furorę w branży technologicznej, a Marvin Ellison zmienia świat handlu detalicznego. Oboje myślą przyszłościowo, są wizjonerami i wiedzą, jak zainspirować publiczność.

Nie ma stylu przywództwa, który pasuje do wszystkich. Każdy lider ma swoje cechy charakteru i doświadczenia, które wpływają na jego osobisty styl. Ten styl może również ewoluować z czasem — cechy przywódcze, które charakteryzują Cię dzisiaj, niekoniecznie będą tymi, do których aspirujesz.

Aby pomóc Ci dowiedzieć się, jaki jest Twój obecny styl przywództwa i jak go wykorzystać do poprawy wydajności zespołu, przyjrzyjmy się 11 popularnym stylom i teoriom przywództwa.

1. Przywództwo autorytarne lub autokratyczne

Przywódcy autorytarni — określani również mianem autokratów — sprawują władzę nad swoim otoczeniem i wyraźnie je kontrolują. Podejmowanie decyzji jest scentralizowane, co oznacza, że najważniejsze decyzje podejmuje jedna osoba. Przywódca autorytarny ma jasną wizję całości, ale swój zespół angażuje tylko do realizacji konkretnych zadań lub w razie potrzeby. 

Przywódcy autorytarni okazują emocjonalne zaangażowanie podczas udzielania pochwał lub krytyki, ale poza tymi okazjami wyraźnie separują się od zespołu. Taką postawę przywódcy autorytarnego można w pierwszym odruchu odczytać jako zachowanie osoby niesympatycznej, ale nic bardziej mylnego. Ludzie ci rzadko okazują jawną wrogość. Wręcz przeciwnie — zazwyczaj są przyjaźni, choć czasem zdystansowani.

Przykłady stylu przywódcy autorytarnego lub autokratycznego:

• Wiedza i doświadczenie przywódcy są ważniejsze niż wiedza i doświadczenie członków zespołu.

• Gdy w firmie powstaje różnica zdań, zwykle to przywódca ma rację.

• Przy zbyt dużej liczbie opinii wykonanie pracy jest niemożliwe. 

• Głosy sprzeciwu odnoszące się do projektu, za który odpowiada przywódca autorytarny, nie są brane pod uwagę.

Zalety przywództwa autorytarnego:

• Przywódcy autorytarni umieją realizować projekty w napiętych terminach. 

• Ten styl jest przydatny, gdy wymagane jest zdecydowane działanie.

• Przywództwo autokratyczne jest skuteczne, gdy przywódca jest najbardziej kompetentnym członkiem zespołu.

Wady przywództwa autorytarnego:

• Ten styl nie wspiera kreatywności. 

• Współpracownicy mogą postrzegać takich przywódców w negatywnym świetle z powodu tłumienia inicjatywy i sprawowania przez nich nadmiernej kontroli.

• Przywódcom autorytarnym trudno jest zmienić swoje nawyki i zachowania oraz wypróbować inne style przywództwa. 

2. Przywództwo partycypacyjne

Przywódcy partycypacyjni lub demokratyczni są otwarci na opinie innych i zachęcają do współpracy. Chociaż mają ostatnie słowo, delegują odpowiedzialność za podejmowanie decyzji na wszystkich członków zespołu.  

Przywódcy partycypacyjni są częścią zespołu. Poświęcają swój czas i energię współpracownikom, aby ci mogli rozwijać się zawodowo, bo wiedzą, że to z kolei pomoże im osiągnąć ostateczne cele. Jeśli masz tendencję do osiągania najlepszych wyników w środowiskach opartych na współpracy, ten styl przywództwa jest prawdopodobnie odpowiedni dla Ciebie.

Przykłady stylu przywódcy partycypacyjnego:

• Priorytetowe traktowanie podnoszenia kompetencji członków zespołu pomaga przywódcy w pełnieniu obowiązków. 

• Gdy w firmie dochodzi do nieporozumień, należy wysłuchać opinii wszystkich i dopiero wtedy podjąć decyzję. 

• Im więcej osób pracuje nad projektem, tym lepsze będą wyniki. 

• Przywódca docenia głosy krytyki, ponieważ ulepszają one produkt końcowy. 

Zalety przywództwa partycypacyjnego:

• Według badań Lewina jest to najskuteczniejszy styl przywództwa. 

• Przywództwo partycypacyjne przyczynia się do poprawy jakości pracy. 

• Sprzyja kreatywności i zwiększa zaangażowanie członków zespołu. 

• Każdy ma ogólny obraz sytuacji i jest bardziej zaangażowany w osiągnięcie ostatecznych celów. 

Wady przywództwa partycypacyjnego:

• Zespoły kierowane przez liderów partycypacyjnych nie są tak produktywne, jak te kierowane przez liderów autorytarnych.

• Aby współpraca przebiegała sprawnie, wszyscy członkowie zespołu muszą czuć się zaangażowani. 

3. Przywództwo delegacyjne lub leseferystyczne

Trzeci styl przywództwa wskazany przez Lewina to przywództwo delegacyjne lub leseferystyczne. Przywódcy delegacyjni nie udzielają zespołowi wielu wskazówek. Dają jego członkom pełną swobodę w podejmowaniu decyzji.

Przywódcy delegacyjni dystansują się od zespołu i nie angażują się ani nie ingerują w przebieg projektów. Rzadko udzielają informacji zwrotnych. Do czasu zakończenia projektu członkowie zespołu mogą nawet zapomnieć o obecności swojego przywódcy.

Przykłady stylu przywódcy delegacyjnego lub leseferystycznego:

• Zespół może podejmować decyzje, ale produkt końcowy musi być doskonały. 

• Gdy w firmie pojawiają się sprzeczne opinie, przywódca nie musi uczestniczyć w podejmowaniu ostatecznej decyzji. 

• Przekazują zespołowi wszystkie posiadane zasoby. W zamian chcą, aby pracownicy przejęli inicjatywę i wiedzieli, co należy zrobić.

• Osoby o odmiennych opiniach mogą wypróbować własne metody. 

Zalety przywództwa delegacyjnego:

• Przywództwo delegacyjne jest skuteczne, jeśli wszyscy członkowie zespołu są wykwalifikowanymi ekspertami.

• Osoby, które cenią sobie możliwość samodzielnego działania, będą w pełni usatysfakcjonowane z przyznanej swobody.

• Jeśli lider i zespół mają ten sam cel, nic nie stoi na przeszkodzie, aby osiągnąć sukces. Korzystanie z oprogramowania do śledzenia celów może się przydać podczas monitorowania postępów.

Wady przywództwa delegacyjnego:

• Według badań Lewina zespoły kierowane przez liderów delegacyjnych są najmniej produktywne.

• Role i obowiązki są niejasne.

• Ten styl może prowadzić do tego, że członkowie zespołu obwiniają się nawzajem i nie biorą za nic odpowiedzialności.

Teraz, gdy znasz już trzy style przywództwa według Lewina, przyjrzyjmy się teorii przywództwa emocjonalnego.  Takie podejście pomaga wykorzystać inteligencję emocjonalną do oceny sytuacji i wyboru odpowiedniego stylu przywództwa.

4. Przywództwo wizjonerskie

Przywództwo wizjonerskie jest porównywalne z przywództwem autorytarnym Lewina. Przywódcy wizjonerscy planują długofalowo i są źródłem inspiracji oraz motywacji dla swoich podwładnych.

Ten styl przywództwa najlepiej sprawdza się, gdy w firmie zachodzą duże zmiany lub gdy trzeba jasno określić kierunek działania. Wymaga to dużego zaufania ze strony pracowników, którzy w pełni polegają na kompetentnym liderze.

Z drugiej strony lepiej jest unikać jego stosowania, gdy zespół składa się z ekspertów, których opinie lub pomysły są sprzeczne z poglądami lidera. Osoby te nie będą ślepo podążać za przywódcą, którego wizji nie podzielają.

Zalety przywództwa wizjonerskiego:

• Pracownicy rozumieją swoje role i są zmotywowani. 

• Przejściowe problemy nie zniechęcają lidera, ponieważ zawsze koncentruje się na ostatecznym celu. 

• Przywódcy wizjonerscy z powodzeniem tworzą plany awaryjne w celu rozwiązania problemów spowodowanych czynnikami zewnętrznymi, takimi jak kwestie polityczne lub ważne wydarzenia na świecie.

Wady przywództwa wizjonerskiego:

• Zespołom trudniej jest skupić się na celach krótkoterminowych. 

• Realizowana wizja może się nie urzeczywistnić, jeśli jest zbyt powiązana z osobowością przywódcy. 

• Przywódcy wizjonerscy mają tendencję do odrzucania pomysłów innych członków zespołu. 

5. Przywództwo trenerskie

Przywódca-trener potrafi zidentyfikować mocne i słabe strony innych członków zespołu i pomóc im w dalszym rozwijaniu ich umiejętności poprzez coaching. Potrafi również dostosować te umiejętności do celów organizacyjnych.

Przywództwo oparte na coachingu jest skuteczne, gdy przywódca jest kreatywny, otwarty na współpracę i zapewnia jasne informacje zwrotne. Ważne jest również, aby wiedział, kiedy się wycofać i dać współpracownikom swobodę działania.

Jeśli zdarzyło Ci się mieć do czynienia ze złym trenerem, wiesz, że coaching nie jest dla każdego. Nieefektywne przywództwo oparte na coachingu może być postrzegane jako mikrozarządzanie. 

Zalety przywództwa trenerskiego:

• Umożliwia stworzenie środowiska pracy, które jest źródłem motywacji i w którym członkowie zespołu czują się komfortowo.

• Oczekiwania są jasno określone i każdy może swobodnie rozwijać swoje umiejętności.

• Ten styl przywództwa daje firmom przewagę konkurencyjną, ponieważ zapewnia środowisko do produktywnej pracy wykwalifikowanych osób, które są gotowe szkolić swoich współpracowników.

Wady przywództwa trenerskiego:

• Wymaga czasu i cierpliwości.

• Ten styl jest skuteczny tylko wtedy, gdy członkowie zespołu chcą otrzymywać coaching od lidera. 

• Przywódcy-trenerzy stawiają na dobrą współpracę – jeśli w zespole nie ma dobrej atmosfery, szybko prowadzi to do problemów. 

6. Przywództwo afiliacyjne

Przywództwo afiliacyjne jest zorientowane na relacje. Intencją lidera afiliacyjnego jest utworzenie harmonijnej atmosfery. Charyzmatyczni liderzy tworzą pozytywne, oparte na współpracy środowisko pracy poprzez budowanie relacji w miejscu pracy i wspieranie ich rozwoju. 

Ten styl przywództwa przydaje się podczas tworzenia nowego zespołu lub w sytuacji kryzysowej — w obu przypadkach potrzebne jest zaufanie. Jednak może być szkodliwy, jeśli przyjazne relacje z przełożonym staną się ważniejsze niż produktywność i cele organizacyjne.

Zalety przywództwa afiliacyjnego:

• Pozytywne i konstruktywne informacje zwrotne podnoszą morale.

• Konflikty interpersonalne są szybko rozwiązywane. 

• Członkowie zespołu czują się docenieni i mniej się stresują.

• Przywództwo afiliacyjne przyczynia się do budowania zgranych i silnych zespołów których członkowie będą się wzajemnie wspierać. 

Wady przywództwa afiliacyjnego:

• Niektórzy członkowie zespołu mają tendencję do uzyskiwania gorszych wyników w pracy zespołowej. Niejasno określony podział ról może prowadzić do próżniactwa społecznego. 

• Przywódcy afiliacyjni niechętnie wyrażają krytykę, co nie pomaga innym się rozwijać.

• Często zapomina się o celach biznesowych. 

• Między członkami zespołu a liderem tworzy się silna więź emocjonalna. Gdy lider opuszcza firmę lub przechodzi do innego zespołu, reszta zespołu czuje się bezradna.

7. Przywództwo demokratyczne

Przywództwo demokratyczne opiera się na tej samej koncepcji, co model przywództwa partycypacyjnego Lewina. Wszyscy członkowie zespołu są zachęcani do wnoszenia wkładu i dzielenia się swoimi pomysłami. Dlatego cały zespół czuje się zaangażowany, nawet jeśli to lider ma decydujący głos.

Przywództwo demokratyczne sprawdza się dobrze w przypadku wysoko wykwalifikowanych zespołów, w których każdy członek wnosi cenny wkład w pracę zespołu. Z drugiej strony, ten styl jest mniej skuteczny w przypadku młodszych zespołów, które mają mniejsze doświadczenie lub wiedzę. Ponadto nie zaleca się uciekania się do tego stylu w sytuacjach wymagających natychmiastowego działania. 

Zalety przywództwa demokratycznego:

• Współpraca sprzyja kreatywności i innowacji.

• Pracownicy są zaangażowani i ufają sobie nawzajem. 

• Wspólne cele prowadzą do wyższego poczucia odpowiedzialności i większej produktywności.

Wady przywództwa demokratycznego:

• Współpraca wymaga czasu.

• Członkowie zespołu mogą stracić zaufanie do lidera, jeśli podejmie decyzję bez konsultacji z nimi. 

• Demokratyczny styl przywództwa jest skuteczny tylko wtedy, gdy członkowie zespołu są wystarczająco wykwalifikowani.

8. Przywództwo procesowe

Lider procesowy stanowi przykład wysokiej produktywności, wydajności i jakości. Zakłada się, że członkowie zespołu pójdą w ślady lidera. Jeśli członkowie zespołu mają problemy z realizacją zadania, lider procesowy włączy się do działania i prawidłowo wykona działanie.

Przywództwo procesowe sprawdza się dobrze, gdy lider stawia jasne wymagania i motywuje członków zespołu do dotrzymywania terminów. Z kolei jest nieskuteczne, gdy członkowie zespołu stracili zaufanie do lidera i są zestresowani, przepracowani lub brakuje im motywacji. 

Zalety przywództwa procesowego:

• Liderzy procesowi osiągają cele biznesowe na czas. 

• Lider procesowy pozwala w pełni wykorzystać potencjał zespołu. 

• Raporty o postępach pomagają szybko identyfikować problemy. 

Wady przywództwa procesowego:

• Może powodować stres oraz spadek morale i motywacji w zespole. 

• Pracownicy mogą stracić zaufanie do lidera, jeśli będzie monitorował każdy ich ruch i poprawiał każde ich działanie.

• Główny nacisk kładziony jest na wyniki i dotrzymywanie terminów, co może prowadzić do spadku kreatywności. 

• Pracownicy rzadko otrzymują informacje zwrotne. 

9. Styl przywództwa nakazowego

Nakazowy styl przywództwa można porównać do przywództwa dyrektywnego lub restrykcyjnego. Lider ma jasne cele, które przekazuje swojemu zespołowi, i oczekuje, że jego współpracownicy połączą swoje działania z tymi celami. Wprowadza również procedury i zasady w celu stworzenia odpowiedniej struktury. 

Przywództwo nakazowe jest zwykle stosowane, gdy pracownicy nie mają specjalistycznych umiejętności ani doświadczenia w określonej dziedzinie. W takim przypadku członkowie potrzebują struktury, aby w pełni zrozumieć, jak wykonywać swoje zadania. Ten styl przywództwa sprawdza się również w sytuacjach kryzysowych, kiedy nie ma czasu na dyskusję. Jednak w najlepszym przypadku powinien być stosowany w połączeniu z innymi stylami.

Zalety przywództwa nakazowego:

• Oczekiwania są jasno określone, co pozwala zespołowi osiągać lepsze wyniki. 

• Sprawdza się w sytuacjach kryzysowych, ponieważ szybko można podejmować decyzje.

• Może być skuteczne w przypadku zespołów, których członkowie mają niskie kwalifikacje i małe doświadczenie.

• Liderzy mogą szybko wykrywać opóźnienia członków zespołu.

Wady przywództwa nakazowego:

• Ten styl jest nieskuteczny, jeśli lider nie ma większego doświadczenia niż zespół. 

• Współpraca nie istnieje, co tłumi kreatywność.

• Morale zespołu może znacznie spaść, a pracownicy mogą stracić motywację.

• Wysoki stopień zależności od lidera może stać się wąskim gardłem. 

• Przywódca nakazujący może łatwo zmienić się w przywódcę autokratycznego.

Teorię przywództwa emocjonalnego można łatwo zastosować w praktyce podczas codziennych zadań. Zacznij od określenia rodzaju zespołu, z którym pracujesz. Następnie zastanów się, które style przywództwa najlepiej pasują do charakteru wykonywanych zadań. Na koniec spróbuj dostosować swój styl emocjonalnego przywództwa w oparciu o możliwe scenariusze. Przy odrobinie praktyki ten nowy sposób działania może zmienić Twoje podejście do przywództwa.

10. Styl przywództwa transformacyjnego

Oprócz teorii przywództwa Lewina i teorii przywództwa emocjonalnego istnieją dwa inne główne style przywództwa: transformacyjny i transakcyjny. 

Oba zostały opisane przez amerykańskiego psychologa Bernarda M. Bassa, który badał zachowania organizacyjne i przywództwo. Chociaż nazwy tych dwóch stylów mogą Ci się wydawać nieznane, prawdopodobnie zdarzyło Ci się zetknąć z nimi w swoim środowisku pracy. 

Najpopularniejszą teorią Bernarda M. Bassa jest przywództwo transformacyjne, które jest połączeniem czterech cech przywódczych. Teoria ta została sformułowana w oparciu o koncepcję Jamesa McGregora Burnsa z 1978 r., w której twierdził, że „przywódcy i podwładni pomagają sobie nawzajem w podnoszeniu morale i motywacji”. 

Przywódcy transformacyjni z łatwością zdobywają zaufanie i szacunek ludzi, którzy chcą za nimi podążać. Oto cztery cechy i zachowania przywódcze, które charakteryzują ten rodzaj przywództwa: wyidealizowany wpływ, inspirująca motywacja, stymulacja intelektualna i zindywidualizowane podejście. Te cztery cechy pomagają określić, czy przywódca jest transformacyjny i w jakim stopniu.

Zalety przywództwa transformacyjnego:

• Liderzy transformacyjni stosują praktyki coachingowe i zachęcające, aby zainspirować swój zespół. 

• Każdy pracownik jest postrzegany indywidualnie, a to pozwala efektywnie wykorzystać jego unikalne umiejętności. 

• Zespoły mają wspólny cel, który prowadzi do rozwoju firmy.

• Pracownicy mają swobodę działania. 

Wady przywództwa transformacyjnego:

• Mniejsze zadania są łatwo pomijane, co utrudnia realizację wizji.

• Stałe zaangażowanie lidera może prowadzić do przeciążenia i wypalenia pracowników. 

• Cele lidera muszą być zgodne z celami firmy, w przeciwnym razie może pojawić się ryzyko. 

• Wszyscy członkowie zespołu muszą szanować lidera i zgadzać się z jego podejściem. 

11. Styl przywództwa transakcyjnego

Przywództwo transakcyjne zostało po raz pierwszy opisane przez socjologa Maxa Webera. Koncepcja ta została następnie rozwinięta przez Bernarda M. Bassa jako antyteza przywództwa transformacyjnego. 

Przywódca transakcyjny motywuje członków zespołu poprzez nagrody i kary. Taki lider uważa, że dobrze zorganizowany system zarządzania zwiększa efektywność pracy. Członkowie zespołu są zobowiązani do przestrzegania instrukcji i są ściśle monitorowani przez swojego lidera. 

Zalety przywództwa transakcyjnego:

• Przywództwo transakcyjne jest przydatne, gdy problem jest jasno zdefiniowany. 

• Ten styl przywództwa może być przydatny w sytuacjach kryzysowych, ponieważ wszystkie role są jasno przypisane.

• Członkowie zespołu wiedzą, czego się od nich oczekuje.  

Wady przywództwa transakcyjnego:

• Przywództwo transakcyjne tłumi kreatywność członków zespołu. 

• Przywódcy transakcyjni nie dbają o emocjonalne potrzeby pracowników. 

• Indywidualne inicjatywy nie są nagradzane. 

• Ten styl przywództwa jest zwykle nieskuteczny na dłuższą metę, ponieważ zbytnio skupia się na celach krótkoterminowych. 

Przywództwo a zarządzanie

Terminy przywództwo i zarządzanie są często używane zamiennie. Terminy te mają jednak różne znaczenia.

Przywódca realizuje swoje wizje, motywuje pracowników i znacząco przyczynia się do sukcesu firmy. Tworzy pozytywne środowisko społeczne i przyjazną atmosferę pracy. Z kolei menedżer pełni rolę operacyjną w firmie i prowadzi projekty zgodnie z określonym stylem zarządzania. 

Lider niekoniecznie musi być menedżerem. Liderów można znaleźć na wszystkich szczeblach firmy, nie tylko na poziomie menedżerskim. Jeśli chcesz stać się lepszym liderem, najlepiej jest w pełni zrozumieć zalety i wady stylu przywództwa, który obecnie stosujesz, a następnie zastanowić się, jakie istnieją inne style przywództwa, które możesz przyjąć.

Następnie przyjrzymy się różnym teoriom i stylom przywództwa, aby ułatwić Ci zrozumienie własnego stylu. Może nawet zmienisz swoją strategię.

Jaki jest Twój styl przywództwa?

Jak widać, istnieje wiele różnych teorii i koncepcji przywództwa.

Teoria Lewina dzieli liderów na trzy kategorie, przy czym za najbardziej skuteczny uznawany jest styl partycypacyjny. Teoria przywództwa emocjonalnego opisuje sześć stylów przywództwa, które skuteczny lider stosuje w zależności od sytuacji. Bass wyróżnia dwa przeciwstawne style: transformacyjny i transakcyjny. Pierwszy motywuje pracowników poprzez ich inspirowanie, a drugi poprzez nagrody i kary.  

Nie ma jednego odpowiedniego stylu przywództwa, ale prawdopodobnie istnieje styl, do którego się skłaniasz. Z jakim stylem utożsamiasz się najbardziej? Jaki styl preferujesz? Rozważ zalety i wady każdego z nich, aby stać się liderem, który poprowadzi zespół do sukcesu. Jeśli coś Ci nie odpowiada w Twoim obecnym stylu przywództwa, wypróbuj inne podejście.

Skuteczne przywództwo wzmacnia Twój zespół

Styl przywództwa to sposób, w jaki używasz swoich umiejętności przywódczych. Jak już wiemy, liderzy mają wiele mocnych stron. Na co dzień biorą na siebie wiele różnorodnych obowiązków, motywują pracowników, myślą kreatywnie, rozwiązują problemy i podejmują ryzykowne decyzje. Jednocześnie nie ma dwóch identycznych liderów: podejście do tego samego zestawu zadań różnych liderów może się znacznie różnić.

Zadaniem przywódców jest dbanie o to, aby zespoły realizowały cele biznesowe. Oprogramowanie do zarządzania pracą może pomóc w utrzymaniu pracy zespołu na dobrych torach bez względu na Twój styl zarządzania.